Đi săn tủ thờ xưa

Dòng đồ gỗ xưa hiện là một báu vật đối với những người đam mê sưu tầm đồ gỗ. Một trong những món được ưa chuộng nhất là tủ thờ

Trong các gia đình ở miền Tây thường có những chiếc tủ thờ, tràng kỷ, tủ quần áo, bộ ván ngựa... từ thời ông bà để lại. Những món đồ này nay đã xuống cấp, đa phần đều bị mối mọt, mục nát. Tuy vậy, những người yêu thích đồ gỗ sẵn sàng bỏ tiền triệu để mua về phục chế lại, bổ sung vào bộ sưu tập đồ gỗ của mình. Từ đó, hình thành nên những đội quân chuyên rảo khắp hang cùng ngõ hẻm để tìm ra những món đồ giá trị, cung cấp cho giới sưu tập đất Sài thành.

Một chiếc tủ một câu chuyện

Một trong những món đồ gỗ xưa thường được giới chơi ưa chuộng là tủ thờ. Chỉ cần nhìn vào nhà nào có cái tủ thờ xưa cẩn ốc sáng quắc, chất liệu thường là gỗ mật, cẩm lai, hoặc gỗ trắc... đặt bệ vệ ngay gian chính của ngôi nhà, trên nóc tủ là bộ lư mắt tre xưa, cùng các món đồ cúng trong ngũ sự là phần nào biết được chủ nhân của nó trước đây thuộc hàng tá điền hay địa chủ.

Con cháu thế hệ sau không biết rõ giá trị của nó, nhưng rất khó để gạ mua (vì theo quan niệm, tủ thờ là nơi để chưng đồ thờ cúng ông bà, ai lại bán). Nhưng rồi đến khi phát hiện ra chiếc tủ bị mối mọt ăn ruồng, họ chấp nhận bán cái tủ với giá rẻ. Nhờ đó, giới chơi tủ ở Sài Gòn có được những món sưu tập đáng giá.

Một trong những nét đẹp độc đáo của tủ thờ là những miếng ốc xà cừ qua thời gian đã lên nước, bóng lộn, bắt ánh sáng cực nhạy. Dù trong bóng tối, cái tủ thờ cẩn ốc vẫn toát lên vẻ uy nghi với những ánh sắc xanh xanh đỏ đỏ lấp lánh (tùy loại ốc).

Những tích xưa với các đề tài như: Tam cố thảo lư, bát tiên, Thái Công điếu vị, ngư tiều canh độc, Văn Vương cầu hiền, mai lan cúc trúc, long phụng kỳ duyên... thường được thể hiện trên mặt chính diện của tủ thờ qua các nét cẩn ốc.

Tủ thờ được phân làm 2 loại: Tủ Nam và tủ Huế. Tủ Nam thường do thợ Gò Công làm, ốc cẩn miếng to, tủ ít chạm trổ. Tủ Huế có nhiều nét chạm, thường là chạm lộng (chạm xuyên lủng mảnh ván), ốc được cẩn chi li, tinh xảo, cầu kỳ và phức tạp. Trên thị trường, tủ Huế giá luôn cao hơn tủ Nam vì tính cầu kỳ ở kiểu dáng, nét chạm, nét cẩn ốc.

Tủ cẩn ốc nhiều, độ phản quang của ốc càng lớn, chi tiết càng nhỏ, càng sắc nét bao nhiêu thì giá trị của chiếc tủ càng tăng lên bấy nhiêu. Tìm mua một chiếc tủ thờ xưa, ốc đẹp, tại vùng quê giá còn khiêm tốn, thường chỉ 20 triệu đồng đổ lại, chứ đến khi chiếc tủ ấy về đến Sài Gòn, qua tay mối lái, bị cò béo cò gầy rỉa tới rỉa lui, được mông má lại hoàn hảo, giá của nó lên đến 40 - 50 triệu đồng là chuyện bình thường.

Trong một căn biệt thự Pháp xưa ở đường Phan Đăng Lưu, có một người đam mê sưu tập đồ gỗ đặc biệt là những chiếc tủ thờ xưa được cẩn ốc hoặc chạm trổ. Hiện, gia tài của anh có đến 6 chiếc tủ thờ xưa được anh cất công săn lùng trong nhiều năm.

Mỗi chiếc tủ thờ trong nhà là cả một câu chuyện mà anh nhớ như in khi cất công săn lùng nó. Chỉ vào một cái tủ, anh giới thiệu: "Cái này là tủ Nam, tuổi chỉ khoảng hơn 60, mua tận Vĩnh Long. Một buổi chiều nghe báo tin ở Vĩnh Long có gia đình bán nhà, họ bán hết đồ đạc trong đó có cái tủ này. Tôi thuê xe đi ngay, đến nơi gần 11 giờ khuya, lội bộ 2 cây số ngoài ruộng mới vào đến một căn nhà, cửa nẻo mở toang, nhà trống tuềnh toàng, giữa nhà là cái tủ cẩn ốc sáng quắc trong bóng đêm. Gặp đúng hàng, tôi "kết" quá trời nên xin gia đình ngủ lại. Sáng hôm sau ngã giá mua với 8 triệu bạc. Tính cả chi phí vận chuyển và phục chế, cái tủ chưa đến 15 triệu đồng. Vừa được cái tủ vừa được chu du một chuyến thú vị ".

Những chuyến săn đồ

Cái thú hấp dẫn những người sưu tầm là những chuyến đi săn lùng đồ. Cụ Vương Hồng Sển ngày xưa khi xuống miệt quê lội ruộng săn đồ cổ, mua được cái bình ưng ý, về đến nhà tối mịt, chân dính sình không kịp rửa, ôm cái bình leo lên giường ngủ, sướng đến quên cả cơm nước, vợ con.

Chủ nhân của 6 chiếc tủ thờ kể trên cũng có không ít lần thất bại khi đi săn đồ. Anh kể lại: "Sáng hôm đó, tôi đọc tờ Mua và Bán, thấy mẩu quảng cáo ở nhà anh Út U, Châu Thành, Bến Tre, bán một bộ bàn ghế Luis, một tủ thờ cẩn ốc với giá 25 triệu đồng. Tôi lên đường ngay lập tức. Không có địa chỉ rõ ràng, tôi gọi điện thoại mãi không ai nghe, đến hơn 2 giờ chiều mới có người nghe máy bảo nhà ông Út U ở tận trong ruộng, cách đó 2 km. Đi qua không biết bao nhiêu cây cầu, băng qua mấy đám ruộng mới đến nơi. Gặp được gia chủ, vừa mở miệng định hỏi mua, ông chủ trả lời đã bán hồi trưa. Tôi nghe mà không tin tai mình, đi cả một chặng đường dài như vậy, khó khăn lắm mới tìm ra được nhà, vậy mà bị phỗng tay trên. Thế mới biết dân săn lùng đồ gỗ lợi hại đến mức nào".

Nhiều người bán cho mình cái tủ nát như tương, giá rẻ như bèo, mừng húm vì vứt đi một của nợ trong nhà. Nhưng với những tay máu mê săn tủ thờ, chỉ cần phục chế lại, giá trị của chiếc tủ tăng lên rất nhiều lần. Có được một món đồ gỗ vừa xưa, vừa đẹp lại rẻ, dẫu có bỏ tiền nhiều, đi kiếm mua lại chưa chắc có.